Ter info: dit stuk bevat een spoiler voor het einde van seizoen zes van Deep Space Nine.

Puur politieke stukken schrijf ik zelden. Dat is niet omdat ik geen meningen daarover heb, of dat ik er niet voor uit wil komen – wie mij volgt op Twitter krijgt denk ik een vrij helder idee van waar ik sta. Er zijn alleen zoveel goede schrijvers die al kraakhelder hebben verwoord waarom ik de standpunten heb die ik heb, dat ik meestal niet het idee heb nog iets toe te kunnen voegen.

Ik ga hier dus niet veel woorden vuil maken over waarom ik een groot voorstander ben van het recht van eenieder met een baarmoeder (inclusief ikzelf) om te bepalen wat er in die baarmoeder gebeurt. Daar zijn al hele boeken over volgeschreven, en ik heb niet de illusie dat ik mensen die het niet met me eens zijn kan overtuigen van mijn standpunt.

In plaats daarvan wil ik de aflevering van De Vooravond allereerst bekritiseren als televisie. Het verschil in niveau tussen de presentatoren en Rebecca Gomperts spatte van het scherm, al voordat de spanning in het gesprek kan: alleen al dat Selena Gomez bijvoorbeeld uit de overige 99 andere ‘most influential people’ van Time werd gepikt als voorbeeld, terwijl Gomperts wees op de aanwezigheid van andere activisten en haar eigen rol als symbool van iets breders, sprak boekdelen.

Ook spraken de presentatoren op doorzichtige manier om de hete brij heen. Nee, heus, ze zouden niet durven om te tornen aan vrouwenrechten. Het ging ze alleen om de toon van het gesprek. Ze vonden de ‘feeststemming’ (welke feeststemming vroeg ook Gomperts zich af) misplaatst. Loes Reijmer schreef in de Volkskrant hoe hiermee de illusie werd gewekt van twee ‘extremen’ om de eigen positie als het redelijke midden te framen.

Wat wilden de twee eigenlijk? Niemand liet zich uit over de concrete voorstellen van Gomperts, zoals het vertrekken van de medicijnen die nodig zijn voor het afbreken van de zwangerschap in de eerste twaalf weken* via de huisarts of het internet.

Raden kan natuurlijk wel. Fidan Ekiz maakte een losse opmerking dat er toch een verschil is tussen of iemand zwanger wordt door ‘slechte voorlichting’ of voor verkrachting. De directe implicatie is dat er ook een verschil in gevolgen zou moeten zijn – vermoedelijk dat de zwangere persoon die verkracht is wel een abortus ‘mag’, maar de persoon die zwanger wordt door gebrek aan informatie (of, impliciet, verantwoordelijkheid) maar moeder moet worden. Leuk, ook voor zo’n kind.

Nu ben ik zelf bewust kinderloos. Gelukkig ben ik nog nooit zwanger geweest, of in ieder geval nooit lang genoeg het te merken – persoonlijke ervaring met abortus heb ik dus niet, en zal ik hopelijk ook nooit krijgen. Maar ik hecht aan de mogelijkheid.

Zowel bewuste kinderloosheid als abortus zijn eigenlijk opvallend ondervertegenwoordigd in popcultuur. Sowieso wordt er vaak om abortus heen gepraat. Notoir is het korte gesprek over “smashmortion” in Knocked Up. Aangezien het voortzetten van de zwangerschap cruciaal is voor het plot snap ik het zijlings wegwuiven van de mogelijkheid wel, maar het had de film gesierd als er toegeven was dat de meeste mensen in de positie van Katherine Heigl, en met haar leven, de zwangerschap niet hadden voortgezet.

Toevallig genoeg was er recentelijk een ‘live read‘ van de film Fast Times at Ridgemont High, een van de weinige Hollywoodfilms uit de twintigste eeuw waarin een abortus op een vrij alledaagse, niet-veroordelende manier getoond werd. Misschien niet geheel toevallig werd die film door een vrouw (Amy Heckerling, van Clueless) geregisseerd.

De laatste tijd zijn er meer voorbeelden te vinden, gelukkig. Obvious Child zou je als een soort alternatieve versie van Knocked Up kunnen zien: een heel lieve, kleinschalige romcom… ook weer geregisseerd door een vrouw, namelijk Gillian Robespierre. De abortus van Paula in Crazy Ex-Girlfriend valt op, omdat zij een oudere vrouw is, bovendien al moeder van twee kinderen, die besluit om een zwangerschap af te breken, expliciet omdat ze zelf andere dingen wil met de komende jaren van haar leven. Jane the Virgin had een soortgelijk subplot. Hierdoor wordt recht gedaan aan het feit dat abortus niet alleen een oplossing is voor jongere mensen die er (nog) niet aan toe zijn, maar dat meer dan de helft van de mensen die een zwangerschap beëindigen al ten minste een kind hebben gebaard.

Vrouwen geheel zonder kinderwens, echter? Die zie je zelden op het scherm – en ik kan geen enkel voorbeeld bedenken van een abortus in film of televisie door iemand die gewoonweg geen kinderen wil. Sterker nog: niet zelden wordt er een baby uit de hoge hoed getoverd om een einde aan een serie te draaien. Miranda in Sex and the City, Hannah in het laatste seizoen van Girls, Penny in de laatste aflevering The Big Bang Theory, Katniss in de Hunger Games-serie: uiteindelijk worden ze allemaal moeder, zelfs als ze eerder aangaven dit absoluut niet te willen. Dax uit Star Trek: Deep Space Nine is een subversief trans-icoon, die liever gokt en vecht met Klingons dan dat ze zorgt, maar krijgt in de laatste aflevering van seizoen zes opeens een kinderwens, schijnbaar puur en alleen om haar dood tragischer te laten voelen.

Een oppervlakkige talkshow zoals De Vooravond is niet de plek om alle kanten van abortus en de keuze om wel of niet kinderen te krijgen aan bod te laten komen – dat bleek wel weer. Popcultuur, daarentegen, kan een manier zijn om een contentieuze discussie te vertalen naar concrete verhalen. De afgelopen tien jaar zijn er al een boel positieve stappen gezet… maar er kan nog veel en veel meer.