Eigenlijk is het de essentie van het existentialisme. Zoals Sartre het zei: de mens is veroordeeld tot vrijheid. We mogen eigen keuzes maken… en we moeten dus ook uiteindelijk zelf die keuzes maken.

Nu denk ik zelf dat de filosofie van Sartre te weinig oog had voor de manieren waarop keuzevrijheid ingeperkt wordt door externe factoren, maar het is wel zo dat elke dag eindeloos veel kleine en grote beslissingsmomenten met zich meebrengt. Koop ik ‘gewoon’ scharreleieren of toch de meer verantwoorde (en duurdere) biologische of rondeeleieren? Stap ik een trein in voor een lange reis terwijl ik onbedaarlijk hoest? Download ik een serie die hier (nog) niet legaal te zien is?

Geen wonder, dus, dat mensen hun dilemma’s liever bij andere mensen neerleggen – of dat nu een adviescolumnist is, of een massa mede-internetters op subreddits als Am I The Asshole en r/relationships. Of natuurlijk bij een mentor, guru … of andere sterke leider.

In het tweede seizoen van Fleabag wordt de worsteling van de hoofdpersoon met deze kwesties expliciet gelinkt aan het verlies van religie als moreel kompas. Er zijn meerdere redenen dat de hoofdpersoon zich aangetrokken voelt tot de priester die gespeeld wordt door Andrew Scott: het is een knappe man, en bovendien de verboden vrucht.

Maar dat is het niet alleen, zoals blijkt uit haar biecht:

I want someone to tell me what to wear in the morning. I want someone to tell me what to wear every morning. I want someone to tell me what to eat. What to like. What to hate, what to rage about. What to listen to, what band to like. What to buy tickets for, what to joke about, what not to joke about. I want someone to tell me what to believe in. Who to vote for and who to love and how to … tell them. I just think I want someone to tell me how to live my life because so far I think I’ve been getting it wrong. And I know that’s why people want people like you in their lives because you just tell them how to do it. You just… tell them what to do. And what they’ll get out at the end of it. Even though I don’t believe your bullshit, and I know that scientifically nothing I do makes any difference in the end anyway I’m still scared. Why am I still scared?

So just tell me what to do. Just fucking tell me what to do, Father.

Fleabag, aflevering 4 van seizoen 2

Misschien is er daarom op het ogenblik wel een wildgroei aan coaches. Coaches die overigens vooral mensen lijken te coachen om coach te worden – een ouderwets piramidespel dat inspringt op deze behoefte van mensen aan iemand die ze kan vertellen wat ze moeten doen… en ze tegelijkertijd ook verzekert dat ook zij in staat zijn om anderen te vertellen wat die op hun beurt weer moeten doen.

Die andere kant van de medaille – hoe het is om degene te zijn die anderen vertelt wat te doen – wordt verkend in de serie Cobra Kai. Deze serie volgt de hoofdpersonen van the Karate Kid, ruim dertig jaar later. Antagonist Johnny Lawrence, die zelf duidelijk niet de beste keuzes heeft gemaakt in zijn leven, opent zijn eigen dojo.

Het voelt goed, in het begin, als zijn leerlingen ‘yes Sensei!’ roepen op elk commando. Johnny leeft op als hij merkt dat hij echt verschil kan maken in het leven van deze ‘losers’. Zijn borst zwelt op met het gevoel dat hij, ondanks zijn niet bijster succesvolle leven, toch wijsheid heeft om over te dragen.

Tot natuurlijk blijkt dat zijn weinig doordachte levenslessen ook onvoorziene gevolgen hebben. Dat hij de gepeste tieners niet alleen zelfvertrouwen en wat vecht-skills geleerd heeft, maar ze ook overtuigd heeft van het recht van de sterkste. Dat ze zijn ‘no mercy’ les misschien wat te letterlijk hebben opgevat. Dat hij, kortom, zijn leerlingen precies heeft aangedaan wat hij zijn eigen sensei decennialang verweet.

Als hij vervolgens probeert te nuanceren laat een subset leerlingen hem in de steek voor die oudere, strengere sensei. En het valt de betwijfelen of de recalcitrante hoofdpersoon van Fleabag het echt fijn zou vinden als iemand haar vertelde wat te doen, of dan opeens toch zou kiezen voor #ikdoenietmeermee. Het is fijn als iemand anders voor ons beslist, zolang we die beslissingen niet te vervelend vinden. Want wat we kwijt willen is vaak niet zozeer de keuzevrijheid, maar vooral de daarbij horende verantwoordelijkheid.

Dat verklaart misschien de aantrekkingskracht van Am I the Asshole: de meest populaire posts zijn vaak van ‘klootzakken’ die weigeren het oordeel te accepteren waar ze zelf om hebben gevraagd. En wat is er nou menselijker dan dat?