Oud-en-nieuw: echt fan ben ik nooit geweest. Één gevoel overheerst: “Maar ik ben nog helemaal niet klaar!” De eerste dag van januari is traditioneel een dag om vooruit te kijken, om goede voornemens te formuleren. Alsof het echt mogelijk is om met een lege bladzijde te beginnen. Ik ben in ieder geval nog veel te druk met inhalen – onder andere van de films die de afgelopen weken bovenaan jaarlijstjes prijkten. Afgelopen week zag ik er vier.

Ik begon met één van de films die ex aequo eindigde in de verkiezing van beste film van de Kring van Nederlandse Filmjournalisten: Toni Erdmann. Gebaseerd op de beschrijvingen had ik een film verwacht over een jolige oude man die zijn workaholic dochter eens laat zien wat er écht belangrijk is in het leven. Gelukkig is de film lang niet zo schematisch. De vader, Winfried, is niet per se gelukkiger dan zijn dochter Ines. Ook hij moddert eigenlijk ook maar wat aan. Er zijn scènes waardoor ik in een deuk lag maar dat was niet omdat de grappen van Winfried (grotendeels als “Toni Erdmann”) zo grappig zijn. Het gaat in plaats daarvan meer om de reacties van de mensen om hem (en Ines) heen.

Het was een onverwacht passende film voor de tijd van het jaar. Toni Erdmann legt bloot hoezeer iedereen zijn of haar leven maar doorbluft. We houden ons krampachtig vast aan maatschappelijke normen omdat die ons nog enige indicatie geven van hoe je je leven zou moeten leiden. Maar eigenlijk doen we allemaal maar wat. Niemand weet hoe je een gelukkig leven moet leiden – ook Winfried niet. Het is een deprimerende conclusie maar het is ergens ook wel troostend om te weten dat je niet alleen bent.

Veel minder enthousiast was ik over Nocturnal Animals. Oh, het ziet er prachtig uit. Amy Adams was nog nooit zo glamoureus en het verhaal binnen het verhaal is een effectief genrestukje met een heerlijke bijrol van Michael Shannon. Maar het geheel is naar en misogyn. Het verhaal-in-het-verhaal is fictieve wraak door een man die geobsedeerd is met de vraag of hij zwak is – en dat lijkt ook regisseur Tom Ford de meest interessante vraag te vinden. De vrouwen in alle verhalen blijven hierbij mooie poppetjes: het lukt Amy Adams om verborgen dieptes te suggereren maar haar regisseur weet niet dieper te kijken dan het glossy oppervlak.

Op oudjaarsdag heb ik op de valreep nog twee films gekeken. Allereerst, in de bioscoop, La La Land – de andere film bovenaan die KNF lijst. Net als Nocturnal Animals is het een film met meer oppervlak dan inhoud maar de kijkervaring is een stuk prettiger. Het is jammer dan Emma Stone en Ryan Gosling allebei wat dunne stemmetjes hebben; charme hebben ze – vooral Stone – gelukkig in overvloed. De uitgebreide musicalnummers vol liefde voor de filmgeschiedenis zijn heerlijk.

Wat de film probeert te zeggen is me een beetje onduidelijk. Je kan het zien als een film over de offers die noodzakelijk zijn om je droom te bereiken maar het weet de noodzaak van die offers niet echt hard te maken. De film gaat er bovendien van uit dat dromen als ze uitkomen precies overeenkomen met verwachtingen ervan, wat op z’n minst naïef genoemd kan worden. Maarja: de film teveel analyseren voelt als hem niet begrijpen. Het is geen film om diep over na te denken. Het is een film om je door te laten verleiden.

Het jaar sloot ik af op de bank met The Wailing. Niet op toplijstjes gezien? Dan lees je niet de juiste! Wel is het zo dat ik deze film niet zomaar aan iedereen zou aanraden: hij is eigenlijk te lang, bomvol, niet altijd even samenhangend, en hij gaat wild heen en weer van alledaags naar gory, via platte komedie – het wordt zelfs Bijbels. Het is zo’n film die moeilijk te be- en/of samen te vatten is. Maar het verveelt geen moment en weet aan het einde zelfs te ontroeren. Net als in Toni Erdmann gaat het uiteindelijk over de relatie tussen een vader en een dochter – maar dan wel met een veel duisterder einde.

Alles inhalen lukt natuurlijk nooit. Op mijn inhaallijstje staan nog tientallen titels, en ik ben er nog niet echt klaar voor om filmjaar 2016 af te sluiten en te kijken wat 2017 te bieden heeft. Toch is het, ondanks mijn jaarlijks terugkerende gekanker op de kunstmatigheid en melancholie van de jaarwisseling, altijd fijn om in de laatste week van het jaar een excuus te hebben om terug te kijken op al het moois (en minder moois) dat een filmjaar geleverd heeft.