Star Trek Beyond is als ruimte-actiespektakel weinig veelzeggender dan de titel. Toch wist de film, onder de dikke laag CGI en het van onwaarschijnlijkheden aan elkaar hangende plot, me toch een beetje te ontroeren. De utopische visie van Gene Roddenberry? Die lijkt me op het ogenblik wel wat.

De boodschap van Star Trek Beyond is niet bepaald subtiel: eenheid overwint alles. Maarja, Roddenberry zelf was ook lang niet altijd subtiel, waarbij zijn goede bedoelingen soms zorgden voor tenenkrommend resultaat. De aflevering over racisme, bijvoorbeeld, waarin het volk waarvan de linkerhelft van het gezicht zwart is en de rechterhelft wit vechten met het volk waarvan de huidskleur gespiegeld is, blinkt nou niet bepaald uit in complexiteit. En wat betreft de verhouding tussen de geslachten: bij het voorlezen van de welbekende Star Trek-intro aan het einde van de film is wijselijk gekozen voor de versie met “where no one has gone before” – Roddenberry zelf schreef nog “no man”.

Ook de nieuwe film is in sommige opzichten onhandig in z’n idealisme. Zo heeft de film geen enkele kritiek op de Federation of Planets, en draagt het net als Roddenberry een geloof in de positieve invloed van deze wereldregering uit… terwijl Fight the Power van Public Enemy prominent op de soundtrack aanwezig is. De andere “klassieke” muziek die we horen is van de Beastie Boys – punks die niet bepaald vertrouwen in instituties uitstraalden.

Toch weet de film het aloude Star Trek-gevoel te vangen. Uiteindelijk gaat het erom dat diplomatie voor vrede kan zorgen, dat alle volkeren samen kunnen leven … maar dat voor die vrede wel constant gestreden moet worden. Dat die vrede offers eist, en voortdurende onderhandelingen waarbij nooit iedereen helemaal tevreden zal zijn.

Maar dat vrede wél kan. Het is misschien een naïeve visie, maar wel één waarvan ik merkte dat ik er naar snakte. Ik kijk steeds meer op tegen het kijken van het nieuws. Ik weet, rationeel gezien, dat de wereld niet onveiliger is dan vroeger – het tegendeel is statistisch zelfs waar. Erger dan tijdens de koude oorlog, toen Roddenberry zijn idealisme voor het eerst op televisie vertoonde, is het zeker niet. Toch voelt de stroom geweldsincidenten soms hopeloos, en dan is het lekker vluchten aan boord van de Enterprise, waar je je zelfs als redshirt deel kan voelen van de vereende bemanning.

De wereld van Roddenberry is eigenlijk best uniek: het is een zeldzame utopie die écht utopisch blijkt, en niet een dystopie in een utopisch jasje. De Federation is een fundamenteel goed instituut, zelfs al is het af en toe wat star. Dappere, eerlijke mensen krijgen alles voor elkaar. Het is niet voor niets dat Spock en Bones in deze film met elkaar opgezadeld raken: ze mogen dan praten over wat een hekel ze aan elkaar hebben, uiteindelijk werken ze (licht morrend) samen voor de goede zaak.

De echte wereld is ingewikkelder. Veel mensen hebben naar aanleiding van aanslagen als laatst in Nice de (begrijpelijke) neiging de wereld te willen versimpelen: zij zijn slecht, wij zijn goed. Wij willen vrede, en zij verstoren dat, dus is geweld van onze zijde te verantwoorden, misschien zelfs noodzakelijk.

Als de slachtoffers dezelfde etniciteit hebben als de daders komt dat een stuk minder prominent in het nieuws: dat compliceert het verhaal tenslotte alleen maar. Als er – slechts een week na Nice – haast evenveel mensen “per ongeluk” omkomen bij een aanval van “ons” is er nóg veel minder gerucht: we moeten tenslotte niet gaan twijfelen aan onze eigen goedheid.

Je kan je daarom verzetten tegen films waarin de wereld wél zo zwart-wit is, films die onze neiging tot veilige abstractie belonen. De slechterik in Star Trek Beyond wordt beschreven als iemand die “de weg kwijt is”. Hij is een soldaat die niet kon leven in een wereld zonder oorlog. Dat had bron kunnen zijn voor een cynische, paranoïde thriller. Meent de Federation het echt zo goed? Wat gebeurt er in een dergelijke wereld met de afvalligen, met de individualisten?

Dat had echter niet bij het gedachtegoed van Roddenberry gepast. Ik rouwde er weinig om: het was wel fijn om even twee uurtjes door te brengen in een wereld die eenvoudiger in elkaar zit. Een wereld waarin mensen met allerlei gezichtsprotheses en -make-up samen kunnen werken, waarin eenheid alles overwint. De toekomst van Roddenberry mag dan naïef zijn – ik ben niet bereid om mijn hoop dat hij misschien bereikbaar is geheel op te geven. Ik ben en blijft een idealist. Juíst nu.