Het afgelopen jaar heb ik drie boeken gelezen die ooit als internet-project begonnen. Wat opvalt is dat ze alle drie schijnbaar moeiteloos “hoge” en “lage” cultuur verenigen.

Mallory Ortberg begon haar Texts from…-serie een aantal jaar geleden op The Hairpin en ging er later mee door op haar eigen site The Toast. Het concept is simpel: literaire personages sturen elkaar (en soms een anonieme derde) sms’jes.

Het had oppervlakkig kunnen zijn, zoals de vele vertalingen van boeken en films naar emoji: de grap had zich  kunnen beperken tot “haha, ze hadden toen helemaal nog geen mobiele telefoons!”. Maar Ortberg weet via deze constructie op een grappige manier de essentie van veel boeken te vinden, waarbij ze ook vaak niet mild is. Dit is bijvoorbeeld wat ze maakt van Agatha Christie:

“we’ve got to get off this train at once”
“my god
what’s wrong
has there been a murder?”
“not yet
but I believe they’ve let a JEW on board
tell that Arab boy to fetch our luggage at once”

Ook onder anderen Henry David Thoreau, Daisy Buchanan en Hamlet krijgen er flink van langs. Verder valt op hoe democratisch de keuze van de geïnterpreteerde werken is. Het boek begint bij Medea en Gilgamesh en omvat nog veel meer werken uit de literaire canon – maar Harry Potter, The Baby-sitter’s Club en Fight Club komen ook langs.

Striptekenaar Kate Beaton, die al sinds 2007 op haar website publiceert, is al net zo divers in haar interesses: de twee stripjes uit haar boek Hark! A Vagrant!* waar ik het hardst om moest lachen gingen over The Yellow Wallpaper van Charlotte Perkins Gilman en over het spel Hungy Hungry Hippos. Door haar strips ben ik ook regelmatig aan het Googlen geslagen over (vooral Canadese) geschiedenis.

Beide boeken staan vol flauwe humor. Maar het is wel meestal flauwe humor die pas grappig is als je algemene ontwikkeling zodanig is dat je de referenties snapt. Je hoeft Jane Eyre of King Lear (twee van de vele teksten die in beide boeken langskomen) niet te hebben gelezen om te kunnen lachen om wat Ortberg en Beaton ervan maken, maar je moet wel enige notie hebben van waar de verhalen over gaan.

Ortberg en Beaton hebben allebei een heel eigen stem. Maris Kreizman houdt zich in haar boek wat meer op de achtergrond. Het enige dat ze eigenlijk doet is wat ze al jaren doet op haar tumblr Slaughterhouse 90210: stukjes literatuur plakken naast screenshots van televisieseries, films, en beroemdheden. Zo blijkt Joan Didion in Slouching toward Bethlehem een omschrijving te hebben gegeven die perfect past bij Taylor Swift; blijkt een passage uit Rebecca van toepassing op Pretty Little Liars, en blijkt Margaret Atwood in The Robber Bride iets te hebben geschreven dat de tragiek van de Red Wedding uit Game of Thrones perfect beschrijft.

Ook Kreizman maakt weinig onderscheid tussen hoge en lage cultuur. De citaten zijn vrijwel uitsluitend literair (al beperkt ze zich allerminst tot de canon – ik heb dankzij haar blog al meerdere mooie recente boeken ontdekt), maar ze past ze op iedereen gelijk toe: Snooki krijgt niet minder respect dan Mad Men.

Uit Slaughterhouse 90210 blijkt dat het zonde is om literatuur te isoleren van de “echte wereld”, omdat ook hoogdravende literatuur best iets te zeggen kan hebben over een Kardashian. Sterker nog: soms is het de link met de gekozen popcultuur die iets toevoegt aan de literaire passage, en deze een lading geeft die het eerst niet altijd had. Ook is het grappig dat bij dit boek kennis van literatuur niet echt nodig is, maar juist kennis van popcultuur: als je niet weet wie Donald Trump is, snap je niet echt hoe vernietigend de passage uit Catch-22 is die aan hem gekoppeld wordt.

De drie boeken laten samen zien hoe vaag de grens tussen hoge en lage cultuur dankzij het internet is geworden. Gebaseerd op de resultaten vind ik dat alleen maar mooi. De “hogere” cultuur wordt er toegankelijker, begrijpelijker van, terwijl de “lagere” cultuur onvermoede dieptes blijkt te bezitten. Na afloop is de vraag vooral waarom we het kunstmatige onderscheid tussen cultuurlagen nog in stand houden.

–

–

*Dit boek dateert overigens alweer uit 2011. Er is nu een vervolg, Step Aside, Pops – ik zeg het maar even, mocht iemand nog op zoek zijn naar een Sinterklaascadeau.