Ik ben (gelukkig) geen trendwatcher, maar het schijnt dat Gothic Romance weer volop terug is. Crimson Peak, de nieuwste film van Guillermo del Toro, brengt in ieder geval vanaf deze week op het grote scherm een liefdevolle hommage aan het genre.

(Het onderstaande stuk bevat spoilers voor Crimson Peak. Er worden ook plotpunten uit een aantal klassiekers besproken, namelijk Jane Eyre, Rebecca, en The Innocents.)

Iemand heeft zelfs al een verschrikkelijke nieuwe term bedacht voor deze golf gotiek: “Dreadpunk”. Volstrekt onnodig, wat mij betreft – als je al een naam wil verzinnen, ga dan voor “neogotiek”! Wel interessant lijkt het me om te onderzoeken waarom de stroming opnieuw populair zou kunnen zijn.

Tijdens mijn bachelor heb ik een vak gevolgd over Gothic Literature. Het heette “The Return of the Repressed”, aangezien je in de gotische literatuur de spoken en andere bovennatuurlijke fenomenen kan zien als manifestaties van het (of de) onderdrukte(n). De romans spelen zich vaak af in de Victoriaanse tijd of iets daarvoor: het draait dan ook met regelmaat over onderdrukte seksualiteit. Ook door een feministische en/of post-kolonialistische lens valt er veel aan te ontdekken.

Neem mijn favoriete gotische roman: Jane Eyre. Er zit niets expliciet bovennatuurlijks in, maar Jane wordt al als kind geplaagd door angsten, en de man op wie ze verliefd wordt, Mr Rochester, blijkt een “madwoman in the attic” te hebben. Deze Bertha (die niet wit is) kan je zien als verwrongen tegenhanger van Jane: alle seksualiteit die Jane onderdrukt komt er bij haar op gewelddadige wijze uit. Als Jane expliciet een oneerbaar bestaan heeft afgewezen, Bertha/de seksualiteit dood is, en als Rochester voldoende gestraft is: dan pas kunnen de verlossende woorden “Reader, I married him” worden opgeschreven.

In Rebecca, dat erg op Jane Eyre geënt is, is de eerste vrouw van de mannelijke hoofdpersoon dood, maar daarom niet minder aanwezig, vooral ook omdat de lesbisch gecodeerde Mrs. Danvers haar levend houdt. De nieuwe vrouw is zo onbetekenend dat ze niet eens een naam krijgt. In zowel The Turn of the Screw als de verfilming hiervan The Innocents blijft het onduidelijk of er echt spoken zijn, of dat ze manifestaties zijn van de onderdrukte lust van de maagdelijke gouvernante.

Del Toro speelt in Crimson Peak uitbundig leentjebuur bij de klassieken: hij neemt de creepy kinderen uit The Innocents (maar dan opgegroeid), de spokende vorige relaties uit Jane Eyre en Rebecca … maar haalt zijn spoken uit eenvoudiger verhalen, waarin gewelddadig om het leven gekomen mensen niet kunnen rusten voordat iemand ze wreekt.

Ik versimpel het een beetje. Het onderdrukte speelt wel degelijk een rol: er is onderdrukte (incestueuze) liefde, er zijn ondergedompelde lijken en een plotpunt gaat over het naar boven halen van een begraven toekomst. Er blijkt ook een misvormde baby te zijn geboren, een vleselijke manifestatie van de zonde van de ouders.

Toch is er een film van de afgelopen paar jaren die beter het gotische gedachtegoed vertegenwoordigt, ondanks een hedendaagse setting: The Babadook. In die film neemt de rouw van hoofdpersoon Amelia vaste vorm aan – of gaat het misschien om de onderdrukte moordlust die haar zoontje soms bij haar oproept? De film heeft zelfs een krakend huis dat Amelia in haar nachtjapon verkent. Het laat bovendien wat ambiguïteit bestaan over of Amelia zich misschien alles inbeeldt.

Blijft de vraag waarom films over het onderdrukte bezig zijn aan een comeback. Is het misschien dat we tegenwoordig via social media zorgvuldig een plaatje creëren voor de buitenwereld, waar duistere gedachtes geen plek hebben? We zijn aan de ene kant veel opener met veel minder bezorgdheid over privacy, maar de sociale controle – via likes, unfriendings, enz. – is er niet per se minder om. Is het misschien dat simpele verhalen met tastbare spoken die verslagen kunnen worden een uitvlucht zijn uit een onoverzichtelijke wereld?

Zoals ik al zei: ik ben geen trendwatcher. Het valt ook nog wel mee hoe significant deze nieuwe gotische stroming is – Penny Dreadful is volgens mij geen overweldigend succes en ook de Woman in Black-films doen het niet opmerkelijk beter dan conventionelere horrorfilms. Toch ben ik benieuwd of na de hommage van Crimson Peak er ook een vernieuwing zal plaatsvinden, die het gotische echt een plekje geeft in deze tijd.