Bovenaan mijn lijstje van de beste genre-films van 2014 prijkte Her, over de liefde tussen een man en zijn besturingssysteem. De vraag over hoe het is om van een kunstmatige intelligentie te houden komt ook terug in een aflevering van Black Mirror en in een intrigerende nieuwe strip.

Be Right Back, de eerste aflevering van het tweede seizoen van Black Mirror, opent als een horrorfilm. Een man en een vrouw rijden in een busje naar een verlaten huis op het platteland. De horror blijkt van een alledaagse soort: bij het terugbrengen van het verhuisbusje komt de man, Ash, om het leven.

De aflevering speelt zich, zoals alle afleveringen van Black Mirror, ergens in de nabije toekomst af. Op basis van de uitingen van iemand op social media kan nu een soort kunstmatige imitatie worden geconstrueerd. De vrouw, Martha, verzet zich eerst, ziet het al een zieke gedachte. In een eenzaam moment laat ze zich toch verleiden, en chat ze met haar overleden vriend. Ash had zoveel filmpjes online staan dat ze later zelfs met “hem” kan bellen, en al snel is Martha bijna net zo aan de digitale dubbelganger gehecht als ze ooit aan het partner was.

Later gaat de technologie nog verder – te ver. Een android die in alles – uiterlijk, stem, verbale tics – op je partner lijkt, maar die zich vanwege programmering geheel schikt naar je wensen, blijkt zich in de uncanny valley te bevinden: te echt, maar net niet echt genoeg. Houdt hij echt van Martha, of is het programmering? Maakt het uit? Het lukt haar niet om van hem te houden, maar door zijn gelijkenis met haar partner kan ze hem ook niet loslaten.

In de strip Alex + Ada heeft de “singularity” plaatsgevonden: een AI werd zelfbewust en pleegde daarop prompt massamoord. Geen wonder dan ook dat Alex het niet zo heeft op de “gezelschapsrobots” die je kan kopen. Als hij er een cadeau krijgt van zijn oma wil hij haar dan ook het liefst terugsturen. Maar hij kan het toch niet: daarvoor is ze nét iets te levend.

Niet levend genoeg. Ada (vermoedelijk een hommage aan Lovelace) neemt geen initiatief, heeft geen mening die ze niet aan hem ontleent. Alex kan er niet tegen, en ontdekt dat Ada de mogelijkheid heeft tot zelfbewustzijn. Aan het einde van vol. 1 buit hij deze mogelijkheid uit. Maar bewustzijn blijkt voor Ada, in ieder geval in eerste instantie, pijnlijk.

“Wat maakt ons mens” is geen nieuwe vraag. Elke Star Trek-serie had wel één personage dat worstelde met (gebrek aan) menselijkheid: denk aan Spock, Data, de dokter, Seven-of-Nine. Ook verliefdheden, en hoe echt deze waren, kwamen wel eens aan de orde.

Toch is het opvallend dat de vraag zo boven komt drijven op het moment dat we steeds meer digitaal met elkaar communiceren. Sekspoppen zijn er al. Zou een digitale datingservice nog lang op zich laten wachten? Het algemene niveau op datingsites maakt de Turing-test vast wat makkelijker om te halen – en dan kan het nog interessant worden.