Vorige week las ik The Mirror Empire, een feministisch fantasyboek van Kameron Hurley. Ik had zo graag iedereen een fantastisch nieuw fantasyboek willen aanraden – en nog feministisch ook! Maar helaas. The Mirror Empire komt niet veel verder dan lovenswaardige bedoelingen.

Ik volg Kameron Hurley op twitter, en haar feminisme is daar niet te missen. In het boek komt het voornamelijk naar voren als rollenverwisselingen: bij één volk, de Dorinah, zijn het de vrouwen die vechten en de mannen die thuisblijven, gebruikt worden voor seks, en er niet alleen op uit mogen. Bij een ander volk, de Dhai, is het seksisme wat minder uitgesproken, maar wordt het nog steeds als vreemd gezien als er een man aan de macht komt.

Ook op andere manieren wordt er met gender gespeeld. De Dhai hebben in totaal 5 geslachten. Een ander volk, de Saiduan, hebben er drie. Één personage verandert eens in de zoveel tijd van geslacht.

Ik zou dol moeten zijn op dit soort details. Ik klaag al jaren dat fantasyschrijvers verbeeldingskracht genoeg hebben voor draken en trollen maar net niet voldoende voor een niet-patriarchale samenleving. Maar al werd het boek richting het einde beetje bij beetje interessanter, echt goed kan ik het niet noemen.

De redenen hiervoor hebben deels te maken met de feministische ideeën, die lang niet altijd voldoende zijn uitgewerkt – de vele genders lijken meer op persoonlijkheidstypes en spelen amper een rol; het seksisme van de Dorinahse samenleving blijkt onbesproken. Andere gebreken zijn meer genre-gebonden: teveel personages met te weinig dimensies, en een plot dat teveel op toeval en voorbestemming leunt.

Omdat ik mij zo kan vinden in de ideologie van de auteur had ik The Mirror Empire graag beter gevonden. In haar boek Bad Feminist heeft Roxane Gay het veel over het omgekeerde fenomeen: dat sommige “foute” dingen zo leuk zijn. Ze heeft het bijvoorbeeld over het nummer “Blurred Lines” van Robin Thicke: de ideologie uitgedragen in het lied is verwerpelijk, maar catchy is het wél.

Kunst moet uiteindelijk los kunnen staan van ideologie. Er zijn zat films die ik genadeloos met een feministisch mes kan fileren, maar die ik ook met veel plezier kan kijken. Mijn fout met The Mirror Empire was dat ik het tegenovergestelde niet onderkende: je kan een boek bewonderen op ideologische gronden maar als kunst niet veel soeps vinden.

Gelukkig is er ook kunst die op beide vlakken goed is. Bad Feminist, bijvoorbeeld: ik ben het lang niet altijd met Gay eens, maar ze zet me altijd aan het denken en het boek leest als een trein. Ook herlas ik laatst een stuk van Thea Beckman’s Thule-trilogie; boeken die destijds een vormende werking hebben gehad op mijn feminisme. Beckman is me iets te gender-essentialistisch, maar wat knap is, is dat ze een matriarchale utopie opbouwt en tegelijkertijd ook bekritiseert – en ze vertelt ondertussen nog een spannend verhaal ook. Dat is natuurlijk het ideaal: kunst waar je het eens mee bent en die ook vermaakt. Op zoek daarnaar zal ik dan ook feministische fantasyboeken blijven lezen.