Een weekje geleden werd de tumblr racistenuitdekast overal gelinkt. Op facebook brandden discussies los. Over of dit zo wel kon, en of public shaming een goede manier was om met racisme om te gaan. En ook, tot mijn verbazing, over of het woord racist hier wel gebruikt kan worden. Pardon?

Het kwam zo: ik noemde en passant de mensen die op deze website geciteerd worden racisten. “Racisten zou ik niet zeggen”, kwam de reactie, “ik zou zeggen ‘mensen die racistische uitspraken doen’”. De man met wie ik in discussie was – overigens een goede kennis die meestal niet terugschrikt voor provocatieve uitspraken – stopte “niet graag mensen snel in een hokje.”

Even voor de duidelijkheid: het gaat hier om mensen die het hebben over “kk negers”.

De aversie tegen het woord racist is me wel vaker opgevallen. Je ziet het ook in uitspraken van de vorm “ik ben geen racist, maar [toch best wel racistische stelling].” Ergens kan je dat zien als een teken van vooruitgang. Niemand wil racist genoemd worden, omdat racist heel sterk de connotatie heeft meegekregen van slecht mens.

Het probleem is dat daardoor soms de discussie verschuift van wat we kunnen doen aan racisme naar wat je moet hebben gedaan of gezegd om racist genoemd te kunnen worden. Het wordt een eindeloze definitiekwestie, die aandacht afleid van echte vooruitgang.

Het is ook een zinloze discussie, want eigenlijk zijn we allemaal racist. Ja, ik ook, in ieder geval in de zin dat ik af en toe racistische gedachtes heb. Daar ben ik niet trots op, en ik zal omdat ik niemand nodeloos wil kwetsen geen voorbeelden noemen, maar het is op zich geen onlogisch gevolg van het leven in een racistische maatschappij. Uit psychologische tests blijkt zelfs dat niet-blanke mensen vaak negatieve associaties hebben met hun eigen ras – het is moeilijk om geheel aan culturele conditioning te ontkomen.

Een ander voorbeeld: eigenlijk is iedereen seksist*. Hier noem ik wat makkelijker voorbeelden, omdat ik zelf deel uitmaak van de benadeelde groep: ik merk bijvoorbeeld dat ik de expertise van een man sneller aanneem dan die van een vrouw.

* De verdringing op internet van ‘seksistisch’ door ‘misogyn’ is interessant en enigszins verontrustend, want minachting is toch iets anders dan haat, maar dat is stof voor een volgende column.

Waar het om gaat is niet die gedachten, maar wat je ermee doet. Of je je bewust bent van het racisme/seksisme/andersisme, en probeert er op kritische manier naar te kijken. Of je die gedachten uitspreekt. Of je die gedachten invloed laat hebben op je gedrag. Of je het vasthouden aan die gedachten belangrijker vindt dan de gevoelens van anderen.

Natuurlijk voelt het niet goed om racist/seksist/enz genoemd te worden. In de verdediging schieten is begrijpelijk. Toch is het misschien handiger om de volgende keer de benoeming niet te zien als de veroordeling tot een hokje, maar als een kans om alert te worden op welke vooroordelen er nog in je hersens schuilen.